مقالات درباره چرم

 تعریف چرمسازی
چرمسازی یا دباغی پوست فرآیند فیزیکیشیمیایی است که بر اثر اعمال فیزیکی و تاثیرات مواد شیمیایی و یا گیاهیپوست خام فاسد شدنی به کارایی فاسد نشدنی و با ارزش و قابل استفاده برایانسان بنام چرم تبدیل می شود.مراحل چرمسازی
به طور کلی پوست خام پس از طی مراحل زیر به چرم تبدیل می شود

۱)مرحله خیساندن و شستشو
خیساندن پوست در حوضچه هایی که دارایپره جهت جابجایی پوستها است و یا در بالابان (درام) انجام می شود پوستهاینمک سود شده را در این مکانها قرار داده، آب سرد روی آنها جریان می دهند بهاین ترتیب نمک در آب حل شده، غلظت نمک در فضای بین الیاف پوست کم می شودحذف نمک از بین الیاف پوست، فشار اسمزی آب را داخل الیاف بالا برده و پوستدوباره آب دار می شود. ضمن اینکه پوست آب را به خود می گیرد پروتئین هایکروی نیز از الیاف کلاژن خارج می شوند پروتئین های کروی جدا شده شاملآلبومین خون و پروتئین های دیگر محلول در آب می باشد که با کم شدن نمک باآب شسته شده و از پوست خارج می شود. بدیهی است ماندن این پروتئین ها میانالیاف پوست از کیفیت چرم ساخته شده می کاهد.
برای تهیه چرم مرغوب باید در مرحله خیساندن به نکات زیر توجه کرد:
- استفاده از مواد ضد باکتری جهتجلوگیری از احتمال رشد مجدد باکتریها که می تواند به کارگران صدمه برساندیا موجب انتشار و سرایت بیماری شود و یا به سه بخش سطحی پوست صدمه بزند کهمعمولا از ترکیب های آروماتیک کلردار استفاده می شود.
- توجه به دمای آب خیساندن که اگر بالاباشد موجب فعالیت باکتریها و اثر تخریبی آن بر پوست می شود هر چند که بالابردن دمای آب عمل خیساندن را سرعت می بخشد ولی بالا بردن بیش از حد دماموجب پایین آوردن کیفیت چرم حاصل و ناهمواری الیاف و رگه رگه شدن چرم میشود.
- به کار بردن مواد افزودنی مثل سولفید سدیم (S2Na) یا تترا سولفید سدیم (۴S2Na) به آب مصرفی که با تاثیر بر کراتینی مو، موجب سست شدن ریشه مو می شود.
- زمان خیساندن که حداقل ۴۸ ساعت می باشد. که پس از این مدت پوستها را شستشو می دهند.
نتیجه فرآیند خیساندن و شستشوی پوست عبارتست از:
- پوست از خون و آلودگی ها پاک می شود.
- پروتئین های محلول در آب (کروی) از پوست جدا می شوند.
- مواد شیمیایی به کار رفته به منظور نگهداری و گندزدایی پوست از آن جدا می شود.
- در اثر خیساندن پوستها با جذب آب کافی به حالت طبیعی خود بر می گردند و دباغی بر روی آنها به آسانی انجام می گیرد.

۲) آهک دهی
عمل آهک دهی برای سست کردن ریشه مو- بالا بردن PH و از بین بردن یا کمک به از بین بردن در مراحل بعدی پروتئین های زاید و چربیهای موجود در پوست می باشد. آهک آبدیده (O2CaOH) هر چند که انحلال پذیری کمی در آب دارد می تواند PH محلول را تا ۵/۱۲ افزایش دهد. آهک آبدیده سبب آبکافت (Fibrous Structure) پروتئین ها و تجزیه تدریجی ساختار آنها می‌شود. تاثیر آهک آبدیده بر رویسه نوع پروتئین اصل موجود در پوست متفاوت است. انحلال پذیری پروتئین هایکروی زیاد است. کلاژن نیز تنها در مجاورت اسیدها و بازهای قوی و در مدتنسبتا زیادی حل می شود. این محیط بدون اینکه به کلاژن پوست و در نتیجه بهکیفیت چرم آسیبی وارد کند موجب شکسته شدن مولکولهای کراتینی مو و حل شدنآنها می شود و ریشه مو را به حد مطلوبی سست می کند. این محیط با تاثیر برروی مولکولهای پروتئین های آلاستین آنرا آماده حذف کامل در مرحله آنزیم دهیمی نماید و پروتئین های کروی را کاملا از بین می برد.

۳) لش زدایی (Fleshing)
لش گیری برای حذف تمامی بافت های غیرضروری پوست که در سطح درونی و بدون موی پوست وجود دارد پس از مرحله آهک دهیانجام می گیرد. پس از اینکه پوست کاملا پس از جذب آب نرم شد زایده هایچسبیده به قسمت گوشتی که به هنگام جدا کردن پوست از لاشه رویان باقی میماند به همراه بافت های زاید دیگر توسط دستگاهی بنام لش براز پوست جدا میشود. این عمل باعث می شود که مواد شیمیایی که در مرحله بعدی به پوست دادهمی شود به طور یکنواخت و به خوبی داخل پوست نفوذ کند و موجب بالا بردنکیفیتمحصول شود.

۴) مو گیری
مو گیری پوست های بز و گوسفند با مالیدنمحلولی از آهک و سولفید سدیم به قسمت لش پوست انجام می گیرد و پوستها پساز مالیدن محلول بطوریکه سمت لش به طرف داخل باشد به تعداد ۴۰ تا ۵۰ میکنند در این طریق پوستهای شده بایستی به مدت یک شب به همان حالت باقیبمانند پس از طی این مدت مو به راحتی از پوست توسط دستگاه یا کارگر جدا میشود. برای اینکه مو‌گیری در زمان کمتری انجام شود می توان از سولفور سدیمبه تنهایی استفاده کرد. با آمیختن مناسب در متیل آمین، آهک، کربنات سدیم وسولفیدات سدیم نیز می توان در مورد پوستهای تازه و نمک سود شده که نتیجهخوبی دارد استفاده کرد.
برای مو گیری پوستهای سنگین (گاو،گوساله و گاومیش و…) روش مو زدایی همراه با تجزیه ساختار مو به کار گرفتهمی شود که در این روش پوستها را حداقل بالابان (درام) قرار می دهند وسولفید سدیم وسولفیدات سدیم به اندازه مناسب به آب داخل بالابان اضافه می کنند و به این طریق موزدایی انجام می‌شود.

۵) آهک گیری و آنزیم دهی
به منظور حذف آهک اضافی و تنظیم PH برای مرحله آنزیم دهی باید هیدروکسید کلسیم ۲(OH)Ca جذب شده در پوست را از آن خارج کرد و PH پوست را پایین آورد. برای پایین آوردن PH مقدار اسید ضروری است مثل اسید هیدروکلریک باید توجه داشت که بین مقدارمواد مصرفی تعادل برقرار باشد تا آهک بصورت محلول درآورده و به آسانی ازپوست خارج شود. آهم و مواد دیگر همراه پوست را می توان به روش شستشو با آبیا اسید و سولفات آمونیم کاملا از سطح پوست خارج نمود:

H2O + CaCl2 = HCl2 + Ca(OH)2
۲H2O + NH3 + CaSO4 = (NH4)2SO4 + Ca(OH)2

هیدروکسید کلسیم در سولفات آمونیم به خوبی حل می شود و چون PH در چنین محیطی بین ۷ تا ۸ خواهد بود لذا در این PH هیدروکسید کلسیم انحلال پذیری زیادی دارد و در این شرایط آهک بتدریج ازپوست خارج می شود. برای آهک زدایی بیشتر می توان از اسید هیدروکلریکاستفاده کرد. برای تنظیم PH پوستهایی که با مواد گیاهی دباغی خواهند شد از اسید لاکتیک استفاده میکنند جهت از بین بردن مواد زاید و سولفید سدیم جذب شده پوستها باید باجریان آب حداقل یک ساعت شستشو داده شوند و بعد از اینکه نتیجه کار باشناساگر فنول فتالئین مشخص شد مرحله آنزیم دهی شروع می شود در مرحله آنزیمدهی مواد زاید پوست تجزیه و پوست آماده دباغی می شود. موادی که در اینمرحله از پوست جدا می شوند عبارت اند از: پروتئین های غیر کلاژنی- لایهبیرونی پوست- مو و لکه های موجود بر سطح پوست- فولیکول مو و منفذهای پوستکه باید کاملا از بین بروند برای تهیه چرم مرغوب و نرم، الیاف پروتئینی کهدر برابر مواد شیمیایی مقاوم هستند در مرحله آنزیم دهی از پوست جدا میشوند.

۷- دردباغی کرومی اسید فرمیک- کربنات سدیم و نمک دیگر مواد شیمیایی هستند کهمورد استفاده قرار می گیرند در فرآیند دباغی با نمک های کروم، این نمک هابا الیاف پوست واکنش می دهد و پایداری بسیار زیادی به الیاف پوستمی بخشدکه آن را در برابر دمای بالا و حمله باکتریها مقاوم می سازد. چرمی که بااین روش ساخته می شود، بسیاری از ویژگه های مطلوب را ندارد، و پس از مرحلههای دباغی مجدد که با کروم یا مواد گیاهی انجام می شود و روغن دهی و رنگآمیزی پوست به چرممطلوب تبدیل می شود.
به طور کلی مواد شیمیایی مصرفی در فرآیند دباغی به سه دسته تقسیم می شوند:
۱) مواد معدنی (نمک های کروم، آلومینیوم و …)
۲) مواد گیاهی (عصاره گیاهانی مانند: بلوط، انار و …)
۳) مواد صنعتی (رزین های فرم آلدئید و….)

۱-تعریف و کاربرد چرم:
چرممادهای است که از دباغی پوست خام حیوانات، عمدتاً گاو تولید می­شود. چرمماده­ای مهم با استفاده­های مختلف می­باشد. استفاده اصلی آن در صنعت کفاشیاست. چرم به همراه چوب پایه بیشتر فن آوری های باستانی را تشکیل می­دادند. صنعت چرم سازی و صنعت خز سازی(fur industry) صنایع جدا از همی هستند که بواسطه اهمیت مواد خامشان از یکدیگر جدا شدهاند. در صنایع چرم سازی ماده خام محصول جانبی صنعت گوشت می­باشد که گوشتداراری ارزش بیشتری از پوست است. در صنعت تولید خزهای حیوانی پوست دارایارزش بیشتری بوده و از این رو گوشت محصول جانبی می­باشد. در پوست آرائی یاپرکردن پوست حیوانات با کاه و …( Taxidermy) نیز از پوست حیوانات استفاده می­شود، اما عموماً سر و قسمتهائی از پشت جهتاین منظوراستفاده می­شوند. البته چرم دارای استفاده های دیگری نیزمی­باشد.
۲-تولید چرم:
چندینفرایند وجود دارد که با اعمال آنها، پوست حیوانات به ماده ای انعطاف­­پذیرو مستحکم که معمولاً چرم نامیده می­شود تبدیل می­گردد. چرم دباغی شده توسطکرم(Chrome-tanned leather) ،اختراع شده در سال ۱۸۵۸، با استفاده از سولفات کرم و دیگر نمک­های کرمدباغی می­شود. چرم بدست آمده از این روش نه تنها نرم­تر و انعطاف­پذیر تراز چرم دباغی شده به روش گیاهی (Vegetable-tanned leather) می­باشد بلکه رنگ و شکل خود را نیزدر آب شدیداً حفظ می­کنند. نوع کرماستفاده شده در فرآیند را نباید با هگزاولنت کرم (که سرطان زا است) اما هیچقابلیت دباغی ندارد اشتباه گرفت. هگزا ولنت کرم را در چرم­های کرمی بهندرت می­توان یافت اما در صورتیکه چرم اشتباهاً و به­طور غلط تکمیل شودبرای مثال سفیدگری شود وجود این ماده گیج کننده و حیرت آور می­شود. چرم هایدباغی شده گیاهی با استفاده از تانین دباغی می­شوند و عوامل و اجزائ دیگرگیاه، پوست درخت و منابع مشابه نیز وجود دارند. این نوع چرم نرم و رنگ آنقهوه­ای می­باشد، که شید رنگی آن به ترکیب رنگ پوست و مواد شیمیائی استفادهشده بستگی دارد. چرم دباغی­شده گیاهی در آب پایدار نمی­باشد؛ رنگ خود رااز دست می­دهد و اگر در رطوبت باقی­مانده و سپس خشک شود جمع شده، نرمی خودرا از دست داده و سخت­تر می­گردد. در آب گرم، شدیداً جمع شده و حالتلاستیکی به خود گرفته، سخت شده و تدریجاً می­شکند. چرمی که در آب جوشیدهشده قرار می­گیرد (Boiled leather) مثالی از چرمیکه بدلیل فروبردن در آب گرم یا مواد مشابهسخت شده استمی­باشد. شواهد تاریخی نشان می­دهند که این نوع چرم بواسطه وزن سبک و سختیدر زرهو همچنین در صحافی کتابها استفاده می­شده است.
چرم­های آلدئیدی با استفاده از گلوترالدئید(glutaraldehyde) یا اجزائ اکسازولیدین( oxazolidine compounds) دباغی می­شوند. این نوع چرم معمولاً بعنوان چرم سفید و کرم کمرنگتوسطدباغی­ها تولید می­شود. این دسته مهمترین گروه چرم­هائی هستند که در آنهااز کروم استفاده نمی­شوند و اغلب در کفش­های بچه­گانه و روکش صندلیاتومبیلهائی که ترجیح می­دهند از چرمهای غیر کرومی استفاده کنند، دیدهمی­شود. دباغی فرمالدئیدی که نوع دیگری از دباغی آلدئیدی است بواسطه خطرناکبودن برای کارگران و حساسیت خیلی از مردم به فرمالدئید کمتر مورد استفادهقرار می­گیرد. چرم­های دباغی شده با مواد گرفته شده ازمغز حیوانات ( Brain tanned leather) که در این دسته قرار می­گیرند استثنائاً جاذب آب می­باشند. آنها توسطفرایند سخت و پرزحمتی که از معلق شدن در چربی­هائی که از مغز حیوانات گرفتهمی­شود تولید شده­اند. آنها بدلیل نرمی استثنائی و قابلیت شستشو معروفشده­اند. چرم­چامویز (Chamois leather)- چرم بسیار نازکی که از پوست گوسفند و بز و گوزن تولید می­شود- نیز در دستهدباغی­های آلدئیدی قرار گرفته و شبیه گروه قبل، تولید چرم با جذب رطوبتزیاد می­کند. این نوع چرم با استفاده از روغن (بطور سنتی نوعی روغن ماهی)کهبه آسانی جهت تولید آلدئید­های مورد مصرف در دباغی اکسید می­شود، تولیدمی­شوند.
پوستخام از قرار دادن پوست تازه در آهک و سپس کشیدن آن در هنگام خشک کردن بدستمی­آید. این ماده شبیه ماده دباغی شده با زاج، از لحاظ تکنیکی چرم نیستنداما معمولاً با انواع دیگر در یکدسته قرار می­گیرند. پوست خام(Rawhide) خشک تر، و شکننده تر از انواع دیگر چرم است، و استفاده­هائی از قبیل روکشطبل که در آنجا احتیاجی به انعطاف­پذیر بودن زیاد ندارد دارد، دارند؛همچنین در تولید نخهای یراق دوزی و بخیه و یا تغذیه سگ(Dog chews) کاربرد دارند. چرم- معمولاً چرم گیاهی- برای افزایش مقاومت در مقابل آبمی­تواند روغن­زنی شود. این کار روغن طبیعی باقیمانده در خود چرم را تکمیلمی­کند که بدینوسیله می­توان چرم را به دفعات شستشو داد. تعدد روغن زنی بهچرم، با روغن راسو و مواد مشابه محصول را نرم و دوام آن را بطور باورنکردنی زیاد می­کند.

 راستی همونطور که می دونین ایران یکی از برترین تولید کنندگان پوست در جهانمی باشد(۷۰ ملیون راس گوسفند داره) و پوست گوسفند ایرانی یکی از مرغوبترینپوستها بعد از استرالیاست که به علت وجود یک نوع چربی نرم در زیر اون هستاما با این حال به دلیل نا کارآمدی صنایع کار بر روی پوست اون رو به صورتسالامبور یا وت بلو با ارزش افزوده بسیار پائین به کشورهایی مثل ترکیه وپاکستان صادر می کنه
و متاسفانه سیاست دولت در کنترل صادرات این محصولات ضررهای جدی به صنعت چرم کشور وارد می کنه
البته خوشبختانه دولت در چند سال گذشته صادر کنندگان رو وادار به صادراتدرصدی وت بلو نسبت به درصد سالامبور صادره کرده که تا حدودی ارزش بیشتریداره اما اگر همین وت بلو بعد از گذراندن مراحل بیشتری از دباغی به کراستیا دای کراست یا چرم تکمیل شده یا لباس که منتهای عملیات است برسد حدود ۸۰درصد به اون ارزش افزوده شده که علاوه بر ارز آوری بالا موجب اشتغال جواناناین مرز و بوم هم میشه.
نکته ای دیگر که در تحقیقاتم به اون رسیدم اینه که کشورهای اروپایی برایآنکه بگذارند محصولی وارد کشور اونها بشه اول باید از ***** استانداردهایاروپا و کنترل کیفیت های آزمایشگاهی متعددی عبور کنه که متاسفانه به علتنداشتن این تجهیزات و بی خبری صنعتیان از آن به این بازارهای بسیار جذابتوجهی از سوی صنعتگران با تجربه ما نشده و ترکیه و ایتالیا این بازار را درقبضه خودشون گرفتند.
من یک سایت مربوط به انواع تستهایی که روی چرم انجام می شه رو پیدا کردمانواع دستگاههای معرفی شده توسط اون با مدل آزمایشش رو براتون ترجمه کردم ومی گذارم
امید وارم گام کوچکی در ارتقاء صنایع چرمی کشورم ایران باشه.

 انواع روغن طبیعی ویژه چرم سازی
دید کلی

در این مقاله ، با انواع روغن‌های مورد استفاده در این صنعت آشنا می‌شویم.

روغن‌ها و چربیهای حیوانی

پیه گاوی

از پالایش چربی گاو بدست می‌آید. برای این کار چربی حیوان را در آبمی‌جوشانند تا ذوب شود و سپس آنها را از آب جدا می‌کنند. این چربی داراینقطه ذوب۳۵ تا ۳۸ درجه سیلسیوس ، زرد رنگ ، سخت و دارای خاصیت پرکنندگی خوبی است. بهچرمخوب روغن می‌دهد، بدون آن که آن را زیاد نرم و کشدار کند. اگر در موقعاستفاده ، گرم نباشد، نفوذ آن در پوست دشوار است. مصرف اصلی آن در خوراندنچربی‌های مخلوط (مثل مخلوط پیه وروغن ماهی) به چرم است.

وجود روغن ماهی به نفوذ بیشتر و عمیق‌تر پیه در چرم کمک می‌کند. اگر این ماده فاسد شود، در سطح چرم جمع می‌شود و لکه بوجود می‌آورد.
پیه گوسفندی

شبیه پیه گاوی است، اما سخت‌تر و سفیدتر است. نقطه ذوب آن هم ۳۵ تا ۳۸ درجه سیلسیوس است.
اسید استئاریک

این ماده در پیه گاو موجود است. جامدی سخت ، سفید رنگ و یک نوعاسید چرب است و دلیل اصلی شوره زدن چرم می‌باشد.
روغن سُم (neats foot oil)

از جوشاندن سم حیوانهای مختلف (بیشتر سُم گاو ، گوسفند و اسب) در آب بدستمی‌آید. بعد از جمع‌آوری روغن از سطح آب ، به صورت مایعی غلیظ و زرد کم‌رنگبدست می‌آید که در مجاورت هوا اکسید و کبود نمی‌شود. مصرف اصلی این روغنمرغوب ، در ساختن چرم‌های رُخ‌داری است که با نمکهای کروم (III) دباغی شدهباشند. این روغن دارای قدرت نفوذ بسیار خوبی است و در عین حال که چرم راانعطاف‌پذیر می‌کند، از نرم شدن بیش از حد آن نیز جلوگیری می‌کند. در غیراین صورت ، رُخ چرم ، دو پوسته و زرد می‌شود و خط و چروک برمی‌دارد. روغنسم از نوع روغن‌های سیر شده است و می‌توان آن را سولفات‌دار کرد تا در آبحل شود.
روغن ماهی

روغنجگرماهی که از جوشاندن جگر تازه ماهی در آب و جمع کردنروغن‌های جدا شده بدست می‌آید، مایع زرد مایل به قهوه‌ای با بوی تند ماهیاست که نیم سیر شده است و به سادگی سولفات‌دار می‌شود. دارای قدرت نفوذخوبی است ، به سادگی اکسید و رنگ آن کبود می‌شود. پس از سولفات‌دار کردن ،این عیب‌ها کمتر می‌شود. از مخلوط روغن ماهی سولفات‌دار شده و روغن معدنیبرای روغن‌دهی چرم‌های زیره که با مواد گیاهی تهیه شده باشند و چرمهایآستری و رویه استفاده می‌شود.
روغن نهنگ

از چربینهنگبدست می‌آید. نوع مرغوب آن را هیدروژن‌دار کرده، از آنمارگارینتهیه می‌کنند. روغن سر نهنگ بیشتر خواص یکواکسرا دارد و رنگ آن ، زرد مایل به قهوه‌ای است و بوی بد روغن ماهی را ندارد. این روغن را می‌توان سولفات‌دار کرد. نفوذپذیری آن بسیار زیاد است و مصرفآن در ساختن چرم‌های نرم دستکش و لباس است.
موئلون (Moellon)

موئلوننوعی چرم طبیعی است که با اکسید کردن روغن خام کبد ماهیهنگام پوست پیرایی پوست گوسفند و بُز تولید می‌شود. موئلون مصنوعی را ازراه هوادهی تحت کنترل روغن خام کبد ماهی بدست می‌آورند. این نوع روغن در آبحل می‌شود و در برابراسیدهاپایدار نیست.
روغن‌های گیاهی

روغن نارگیل

این روغن گیاهی از فشردن پوستنارگیلبدست می‌آید. خواص آن شبیهروغن پشم است. مصرف آن برای چرم‌های سفید برتری دارد، زیرا در برابر نورتغییر رنگ نمی‌دهد. از محلول روغن نارگیل سولفات‌دار شده در مرحله روغن‌دهیاز آن استفاده می‌شود.
روغن زیتون (Olive oil)

از این روغن در صنعت چرم‌سازی کمتر استفاده می‌شود. مصرف عمده آن در صنایع صابون سازی وصنایع غذاییاست.
روغن گرچک (Cator oil)

این روغن از فشردن دانه‌هایگیاه گرچکبه صورت مایع غلیظ و کم رنگی بدست می‌آید. مخلوط آن ، با روغن پیه گاو راروغن چرممی‌نامند و از آن برای ضد آب کردن چرم‌های پوتین استفاده می‌شود و همچنین به عنوان نرم کننده در پرداخت چرم بکار می‌رود.
روغن بزرک (Linseed oil)

روغنی با خاصیت خشک شوندگی کامل است. برای مثال وقتی که دررنگ سازیاز آن استفاده شود، بعد از مصرف ، در برابر هوا ، اکسید می‌شود و به صورتقشری سخت و چسبناک در می‌آید و به این دلیل ، در روغن‌دهی و خوراک دادن چرماستفاده نمی‌شود.
موم‌ها

موم ها (Waxs) در طبیعت فراوانند و در ترشحات بزاقی بعضی از حشره‌ها مثلزنبور عسلیافت می‌شوند. در حیوانها و گیاهان ، مومها به صورت یک لایه محافظ وجود دارند. مانندروغن نهنگکه به آن ،موم کافورینیز می‌گویند. از نظر شیمیایی ، مومها از استری شدن اسیدهای چرب ده کربنیبه بالا با الکل های یک عاملی که تعداد اتمهای کربنی مولکول آنها نیز از ۱۰بیشتر است، تشکیل شده‌اند.
موم کارنوبا

زرد رنگ و شکننده است و از نخل برزیلی بدست می‌آید. عامل صیقل دهنده و گرانقیمتی برای چرم است و دوام آن را زیاد می‌کند. اثر انگشت و تاخوردگی رویآن باقی نمی‌ماند و رنگ آن در اثر گرد و غبار تیره نمی‌گردد و چرم را نرممی‌کند.
موم زنبور عسل

این موم با ذوب کردن لانه زنبور عسل بدست می‌آید و نقطه ذوب آن بین ۶۰ تا ۶۳ درجه سیلسیوس است. این موم ، گرد و غبار را به خود می‌گیرد و خاصیتچسبندگی زیادی هم دارد.

روغن پشم (لانولین)

این ماده از بقایای شستشوی پوست در مرحله هوازدگی و پشم‌زدایی بدست می‌آید. مواد سازنده آن متفاوت است و از مقداری چربی (گلیسرید) و واکسن‌ها (الکل واسید چرب) ساخته شده است. معروف‌ترین نوع روغن پشم ،لانولیناست. نفوذپذیری آن حتی در چرم‌های مکانیکی مانندچرم تسمه‌ایزیاد است.
موم کاندلیلا

خواص آن شبیهموم کارنوبااست و تنها نقطه ذوب آن پایین‌تر است.
موم پارافین

موم سفیدی است که از آن شمع‌های ارزان قیمت می‌سازند. مخلوط آن با رزین ،ماده اصلی برای ضد آب کردن چرم‌های دباغی شده با نمکهای کروم(III) است. درمرحله پرداخت چرم ، آن را با یک عامل حل کننده و آب مخلوط می‌کنند تا بارنگدانه تولید واکس غیر چسبناک کند.

انواع چرم

چرم می تواند بطور عمده به ۲ صورت چرم نیمه نهایی و چرمنهایی مورد استفاده قرار گیرد:
چرم نیمه نهایی شامل پوست گوسفند، بز و چرم دباغی شده است.
پوست این حیوانات پس از مرحله تفکیک رنگرزی می شوند و دارای ۴ نوع درجه بندی هستند:
درجه۱. AB
درجه۲. C
درجه۳. D1
درجه۴. D2

پس از رنگرزی، پوست به ۳درجه تفکیک می شود. ضخامت پوست گاو و گوساله ایرانی از ۰۸/ تا ۵/۱ میلیمتر و بر طبق نیاز مشتری تنظیم می شود.
اندازه پوست گوساله ایرانی بین ۶ تا ۸ پا می باشد و اندازه پوست گاو ایرانی بین ۱۲ تا ۲۴ پا است.

این مرحله به طور عمده شامل موارد زیر می شود:

این چرم که از نوع مرغوبپوست گاو یا گوساله است با اندازه ۳ یا ۴ پا به کشورهای دیگر صادر می شود. این نوع چرم اساساً به منظور تولید کفش خانمها استفاده می شود. ضخامت چرمگاو عبارتست از ۱ الی ۲/۱ میلی متر و اندازه آن عبارتست از ۱۲ تا ۱۶ پا وضخامت چرم بز مورد استفاده در کفش عبارتست از ۸/۰ الی ۱ میلیمتر و اندازهآن عبارتست از ۳ الی ۴ پا.

مراکز تهیه پوست وآسیبهای احتمالی آن:

توسط سازمان گوشت ملی ایران:
اینتشکیلات چندین مرتبه در سال اقدام به ذبح حیوانات در تهران و در سایرشهرها می نماید که در هر زمان هزاران حیوان ذبح می گردند. این چرم ها بهدلیل قصابی شدن حیوانات توسط افراد متخصص در سلاخ خانه و با برنامه ریزیصورت گرفته توسط سازمان از مرغوبیت زیادی برخوردارند. تمامی حیوانات ازلحاظ مبتلا بودن به بیماریهای مهلک به دقت بررسی می شوند. این چرمها باپیشنهاد قیمت فروخته می شوند.
توسط قصابهای در سلاخ خانه:
حیواناتتوسط قصابها در سلاخ خانه ذبح می شوند و پیش از آن توسط یک دام پزشک حاضردر محل سلاخی بررسی می شوند. سپس یک قصاب اقدام به سلاخی حیوانات می نماید وچرم را بدن حیوان ذبح شده جدا می نماید. یک قصاب ممکن است که در روز ۱۵ تا ۲۰ حیوان را ذبح نماید. آنها چرمها را به کسی می فروشند که به جمع آوریچرم می پردازد. مرغوبیت چرمهایی که بدین ترتیب جمع آوری می شوند.کمتر ازشیوه اول است چرا که احتمالاً قصابها در زمینه جداسازی چرم مهارت ندارند وممکن است که به چرم آسیب وارد نمایند. دلیل دیگر این است که زمان زیادیبرای جمع آوری چرم جهت فروش به یک دلال لازم است.
توسط افراد غیرمتخصص در روستاها:
مرغوبیتاین نوع چرم به دلیل ذبح سنتی بسیار پایین است. همچنین شرایط نامناسب درنگهداری مواد خام طی مرحله انبارش و ارائه به یک دلال احتمال آسیب به چرمهارا افزایش می دهد.
آسیب در مراکز کشاورزی:
دامهایضعیف که در کارهای کشاورزی استفاده می شوند می توانند موجب آسیبهایی درپوست آنها شوند. عوامل چون سوء تغذیه، بیماری،کودهای چسبیده به بدن، داغخوردگی، سیخ زدگی، بریدگی خراش و ساییدگی کیفیت پوست راکاهش می دهد و ارزشآنها را کم می کند. این نهایت در خرید و فروش از ارزش آنهامیکاهد.
آسیبهای پوست در زمان کشتار دام:
یکروش از کشتار حیوان بلند کردن لاشه با پاهای عقبی و بیرون آمدن خون ازبریدگی گلو می باشد. این روش رنگ گوشت و پوست را بهبود می بخشد و ترکیباتیکه موجب افزایش فساد پوست می گردد را جدامی کند.
بریدگی در پوست به دلیل تسهیل در جدا کردن لاشه از پوست و حفظ کردن شکل پوست، با دقت انجاممی شود.
پوستاز طریق کشش مکانیکی و یا به صورت دستی از لاشه جدا می شود. کشش زیاد درحیوانات کوچک موجب آسیب دیدگی در پوست می شود. روش کندن دستی به بریدگیافقی بزرگی جهت جدا کردن گوشت و چربی از پوست نیاز دارد. آسیب های ناشی ازپوست کندن شامل بریدگی های عمقی و گذاشتن اثر انگشت در قسمت گوشتی و ایجادسوراخ در پوست می باشد.
عمق این بریدگی ها بر ضخامت تاثیر می گذارد و می تواند در کیفیت چرم نهایی و ارزش آن تعیین کننده باشد.
آسیب های پوست در زمان حمل نقل :
درپوست صدمه هایی از جمله خراشیدگی، کبودی بر اثر شرایط نامناسب حمل و نقلبه کشتارگاه به وجودمی آید. همچنین لکه های بی رنگ و پررنگ چرم براثربخش افزایش سطح خون در پوست در زمان قبل از کشتار می باشد که این نشانمی دهد نباید قبل از کشتار فشار روحی به حیوان وارد شود

خاصیت اصلی چرم گوسفنددر نرمی آن است و به همین دلیل هم در تولید لباس مورد استفاده قرارمی گیرد. مصرف کنندگان چرم نهایی گوسفند ایرانی نیز به همین نوع علاقمندند. میانگیناندازه پوست مبدل به چرم شده گوسفند ایرانی در هر قطعه ۷ الی ۵/۷ پاومیانگین ضخامت پوست تبدیل به چرم شده گوسفند ۱ میلی متر می باشد. ایناندازه در صورت تقاضای مشتریان قابل تغییر است.

محافظت و مدت نگهداری متوسط انواع پوست:
پوست حیوانات زنده در مقابل گندیدگی محافظت می شود اما این حفاظت بعد از کشتار حیوان متوقف می شود.

باکتریهای به پوست حمله کرده و فساد به سرعت آغاز می شود. در بهترین شرایط اینعمل بعد از پوست کندن اتفاق می افتد.از آنجاییکه فعالیت باکتری ها به دماحساس است، تحت شرایط ایده آل جهت خنک کردن پوست آب سرد بر روی آن پاشیده میشود. همچنین پوست می تواند با استفاده از تکنیکی به نام نمک سود محافظتگردد که در آن سطح پوست با نمک پوشانده و بر روی هم انباشته می گردند. نمک،آب پوست را جذب کرده و خروج آب نمک باعث خشک شدن جزئی پوست می شود. اینروش از فعالیت باکتری ها جلوگیری کرده و پوست را در برابر آنها محافظت مینماید. روش دیگر خوابانیدن پوست در محلول آب نمک اشباع می باشد. این روش بهدستگاه های مخصوصی نیاز دارد که معمولاً در آمریکا از این روش استفادهمیگردد.

بعضیاز پوست ها بعد از کشتار شسته و نمک سود می شوند یا توسط فروشنده جمع آوریشده، نمک زده و درجه بندی می گردد. تاخیر در انجام عمل محافظت پوست، خطرآسیب توسط باکتری ها بخصوص در سطح با ارزش و حساس رخ پوست را افزایش میدهد. روش دیگری جهت محافظت پوست که در کشورهای گرمسیری استفادهمی شود ایناست که اگر نمک در دسترس نباشد پوست ها را در قاب هایی قرار داده و درسایه خشک می نمایند. این روش، خشک کردن از طریق هوا نام دارد. از آنجائیکهباکتری ها در محیط بدون آب نمی توانند فعالیت کنند، نگه داری این پوست هایخشک شده در مدت طولانی بدون فساد امکان پذیرمی باشد.

اگر پوست در معرض مستقیم نور خورشید به سرعت خشک شود تغییرات شیمیایی کهدر پروتئین پوست رخمی دهد موجب نازک و سخت شدن چرم نهائی می گردد. اگرخشک کردن به آرامی صورت گیرد ممکن است فساد رخ دهد و موجب ناصاف شدن و ضعیفشدن چرم نهایی گردد. کیفیت این روش به خوبی کیفیت نمک سود کردن نیست.

نحوه نگهداری کوتاه مدت پوست:

بهدلیل مشکلات محیط زیست با نمک، نگهداری کوتاه مدت نیز مورد استفاده قرارمی گیرد که با کاربرد مستقیم یخ بر روی پوست تازه انجام می شود. تکنیک هایممکن دیگر شامل استفاده از ضد باکتری ها، هوای سرد و حمل و نقل سرد میباشد.

برای محافظت مناسب مواد خام، روشهای نگهداری پوست به شرایط بهینه انبار در چرم سازی ها نیز بستگی دارد.

محققانپیشنهاد کرده ان که چرم سازی و کشتارگاه ها جهت کاهش هزینه های نگهداری،حمل و نقل و جلوگیری از فساد پوست درک مکان بزرگ با هم قرار گیرند.

دربعضی مناطق، پوست مستقیماً از کشتارگاه به چرم سازی جهت تبدیل به وت بلوبرده می شود. زمان فرآیند در مراحل قبل از انجام مراحل دباغی می تواند بااین روش تا یک ساعت کاهش یابد.

مشکلات صنعت چرم

صنعت چرم بعد از پیروزی انقلاب و با شروع جنگ تحمیلیهدف لطمات جبران ناپذیری بود که تا امروز با آن دست به گریبان است. مسایل‌زیست‌محیطی‌ و سردرگمی ‌دست ‌اندرکاران‌ صنعت‌ چرم‌ نسبت‌ به‌تغییر مکان‌صنعتی‌ واحدهایشان‌، رهاکردن‌ صنعت‌ چرم‌سازی‌ از نظر آموزش‌ وتربیت‌نیروی‌ انسانی‌ متخصص‌، عقب‌ماندگی‌ فناوری‌، سوداگری‌ صدور سالامبور به‌صورت‌ غیرقانونی، مصوبات نا آگاهانه دولت‌ و… سبب‌شده‌ که‌ صنعت‌ چرم‌جایگاه‌ واقعی‌ خودرا در اقتصاد کشور پیدا نکند و نتواند ازظرفیت‌های‌موجود به‌ نحو بهینه‌بهره‌برداری‌ کند. در زیر به توضیح مهمترین مشکلات درصنعت چرم خواهیم پرداخت:

 مشکلات فن آوری و تکنولوژی در صنعت چرم

استحصال غیر اصولیپوست

· پوست از طریق کشش مکانیکی و یا بهصورت دستی از لاشه جدا می شود. کشش زیاد در حیوانات کوچک موجب آسیب دیدگیدر پوست می شود. روش کندن دستی به بریدگی افقی بزرگی جهت جدا کردن گوشت وچربی از پوست نیاز دارد. آسیب های ناشی از پوست کندن شامل بریدگی های عمقی وگذاشتن اثر انگشت در قسمت گوشتی و ایجاد سوراخ در پوست می باشد. عمق اینبریدگی ها بر ضخامت تاثیر می گذارد و می تواند در کیفیت چرم نهایی و ارزشآن تعیین کننده باشد.

· متاسفانه نیمی از کشتارگاهها به روشسنتی توسط افراد غیرمتخصص در روستاها کار می کنند؛ مرغوبیت این نوع چرم بهدلیل ذبح سنتی بسیار پایین است. همچنین شرایط نا مناسب در نگهداری مواد خامطی مرحله انبارشاین امرآسیب زیادی به صنعت چرمسازی کشور وارد کرده است. لکه های بی رنگ و پررنگ چرم بر اثر بخش افزایش سطح خون در پوست در زمان قبلاز کشتار می باشد که این نشان می دهد نباید قبل از کشتار فشار روحی بهحیوان وارد شود.و ارائه به یک دلال احتمال آسیب به چرمها را افزایش می دهد. حتی

· پوست حیوانات زنده در مقابل گندیدگیمحافظت می شود اما این حفاظت بعد از کشتار حیوان متوقف می شود. بعضی ازپوست ها بعد از کشتار شسته و نمک سود می شوند یا توسط فروشنده جمع آوریشده، نمک زده و درجه بندی می گردد. تاخیر در انجام عمل محافظت پوست، خطرآسیب توسط باکتری ها بخصوص در سطح با ارزش و حساس رخ پوست را افزایش میدهد. اگر پوست در معرض مستقیم نور خورشید به سرعت خشک شود تغییرات شیمیاییکه در پروتئین پوست رخ می دهد موجب نازک و سخت شدن چرم نهائی می گردد. اگرخشک کردن به آرامی صورت گیرد ممکن است فساد رخ دهد و موجب ناصاف شدن و ضعیفشدن چرم نهایی گردد. کیفیت این روش به خوبی کیفیت نمک سود کردن نیست.

· بالا بودن هزینه کشتار گاه ها نیز از دیگر مشکلات این صنعت است.

دامپروری به روش سنتی

· امراض دامی بویژه در سال های اخیربشدت کیفیت پوست را کاهش داده است به طوری که چنانچه سازمان دامپزشکی کشوررسیدگی بیشتری را در مورد سم پاشی، نگهداری دام و آموزش دامداران منظورکند، کالای صادراتی بیش از ۶۰درصد افزایش قیمت می یابد. ورود تکنیسین هایخارجی نیز با شرایط سختی روبه روست. برای نمونه با اینکه برای ورود یکتوریست فرودگاه مهرآباد ظرف هفت روز ویزا صادر می کند، چنانچه همین فرد خودرا تکنیسین مربوط به این صنایع معرفی کند و به منظور آموزش و انتقال دانشروز آمده باشد، با مشکلات ویزای تجاری روبه رو می شود و وزارت کار نیز باوی به عنوان نیروی کارخارجی برخوردهای متعددی می کند.

· استفاده از دامهای ضعیف در کارهایکشاورزی می تواند موجب آسیبهایی در پوست آنها شوند. عواملی چون سوء تغذیه،بیماری، کودهای چسبیده به بدن، داغ خوردگی، سیخ زدگی، بریدگی، خراش وساییدگی کیفیت پوست را کاهش می دهد و ارزش آنها را کم می کند. این معایب درخرید و فروش از ارزش آنها می کاهد.

· متاسفانه درکشور ما پشم چینی هنوز به صورت سنتی و با قیچی انجام می شود.

· ۵۰ درصد سورت و ‌درجه‌بندی چرم بهصورت درجه‌ ۱ و ۲ و ۳ در ایران‌، امروز به ‌۱۵ تا ۲۰ درصد کاهش‌ یافته‌است‌، یعنی‌۵۰ درصد سالامبوری‌ که‌ باید صادر شود و هر جلد آن حدوداً‌ ۵ تا ۷ دلار ارزآوری‌ داشته‌باشد، امروز به‌ ۱۵ درصد رسیده‌ است‌. این‌ موضوع‌ارزآوری‌ در بخش‌ پوست‌،سالامبور و چرم‌ را با کاهش‌ شدیدی ‌مواجه‌ ساخته‌است‌. این‌ موضوع‌ برای‌ بازار داخلی‌ وخارجی‌ بااهمیت‌ است‌. درگذشته‌کالاهای‌ با کیفیت‌ خوب‌ به‌ بازارهای‌ایتالیا، ترکیه‌ و… صادرمی‌شد. اما امروزه‌میزان‌ صدور این‌گونه‌ کالاهای‌ با کیفیت ‌به‌ طورچشمگیری‌ کاهش‌ یافته‌ است‌.

تصفیه غیر اصولی فاضلاب

· در بسیاری از کشورهای خارجی، ضایعاتچرم طبیعی بازیافت شده و مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرد که متاسفانه باوجود تولیدات چرمی بالای کشور وارزش اقتصادی زیاد ضایعات چرمی، این مواد یادر خاک دفع شده و یا با قیمت‌های نازلبه سایر کشورها فروخته می‌شوند.

· از ” چرم شهر ایران”می توان به عنوانمستضعف ترین شهرک صنعتی ایران نام برد که علیرغم سرمایه گذاری ۳۵۰ تا ۵۰۰میلیارد تومانی و وجود بزرگترین تصفیه خانه فاضلاب ایران، خدمات مناسبی دراین شهرک به واحدهای مستقر به آن ارائه نمی شود.

عقب ماندگی از فن آوری و تکنولوژی روز

· با پیشرفت‌ فناوری‌ در صنعتچرم ‌دراقصی نقاط جهان‌ و گسترش‌ استفاده‌ ازماشین‌آلات‌ جدید برای‌ فرآوری‌پوست‌و تهیه‌ چرم‌، به‌تدریج‌ صنعت‌ چرم‌سازی‌ایران‌ از روند توسعه‌ جهانی‌این‌ صنعت ‌عقب‌ افتاد. ضعف تکنولوژی مورد استفاده در صنعت چرمسازی نیزیکی دیگر از مشکلات این بخش از صنعت است که فرسودگی ماشین آلات علاوه برکاهش کیفیت محصولات تولیدی، موجب شده که مصرف انرژی در اینصنعت به ویژه برقاز حد متعارف جهانی بالاتر شود. بر اساس بررسی های انجام شده حدود ۱۵ درصداز ماشین آلات واحدهای چرمسازی فعال میان ۱۰ تا ۲۰ سال و ۸۵ درصد آنها بیشاز ۲۰ سال قدمت دارند و بدین ترتیب متوسط عمرماشین آلات در این صنعت بیشاز ۲۰ سال است.

· مطلب‌ دیگری‌ که‌ باید به‌ آن‌ اشاره‌شود، این‌ است‌ که‌ در زمینه‌ چرم‌ درایران‌، تحصیلات‌ دانشگاهی‌ بسیارضعیف است به صورتی که رشته‌ چرم ‌با توجه به نیاز فراوان به تازگی دردانشگاه تدریس می شود.